दि  ग्रेट भेट...

         व्वाहवा.....अखेर आज तो दिसलाच .अगदी जवळ, माझ्या दररोजच्या शाळेत येण्याजाण्याच्या रस्त्यावरच थोडा बाजूला तो होता. एवढा जवळ असूनही मला याआधी तो कसा दिसला नाही.याचे राहून राहून आश्चर्य वाटले. त्यांचे असे अचानक दिसणे खरोखरच शाॅकिंग होते. पण दिसल्यावर गाडीच्या स्टेअरिंगने लेफ्ट टर्न कधी मारला हे मलाही समजले नाही. त्याच्या अगदी जवळ जाऊन गाडी उभी केली आणि दुसरा धक्का बसला त्यांच्यापासून अगदी पंधरा वीस फूट अंतरावर दुसरा आनंदाने डुलताना दिसला.थोडी नजर फिरवली तर पलीकडे तिसरा ही होता. आश्चर्य वाटावे पण किती ???  एक दोन नव्हे तर चक्क तीन असूनही मला याआधी कधी दिसले नाहीत म्हणजे मी नाकासमोर चालणारा पर्यायाने गाडी चालवणारा ड्रायव्हर आहे.

असो !!!

गेली चार पाच वर्षे मी त्याला शोधत होतो. खरंतर दोन-तीन वर्षांपूर्वी कर्जतला इलेक्शन ड्युटीला जाताना तो चौक रोडवर दिसला होता आणि गेल्या महिन्यात खालापूरला जाताना चौक फाटयाच्या अलिकडे दुसऱ्या एका ठिकाणी तो दिसला होता.पण इच्छित स्थळी जाण्याची मुलांना घाई असल्याने तसाच पुढे गेलो.त्याचा परिणाम असा झाला, की मला पुन्हा एकदा त्याला आमच्या उरण परिसरात पाहण्याची आस लागली होती. अन् अनपेक्षितपणे उरणच्या अगदी जवळ द्रोणगिरी नोडमध्ये तो मला दिसला.....

 मित्रहो! मी ज्याच्याबद्दल बोलत आहे. तो आहे माझा आवडता 'बहावा'. एप्रिल-मे दरम्यान फुटभर लांबीच्या पिवळयाधम्मक फुलांच्या तोरणांनी सजलेला, शंभर झाडांच्या गर्दीतूनही आपले लक्ष वेधून घेणारा 'बहावा' दिसला की तोंडातून आपोआप "वाहव्वा बहावा!!!" असे शब्द बाहेर पडलेच पाहिजेत, असा हा बहावा किंवा छोट्या छोट्या कानाच्या आकाराच्या पाकळ्यांची फुले असणारा तो म्हणजेच 'कर्णिकार' .  हिंदीमध्ये 'अमलताश' म्हणतात . तर याचे संस्कृत नाव आहे 'आरग्वध'.आणि इंग्रजीत 'लेबर्नम'(Labernum) म्हणून ओळखला जातो. फुलांचा सोनेरी रंग इंग्रज साहेबाला एवढा आवडला की त्यांनी त्यांचे नामकरण Golden Shower Tree अर्थात 'सोनेरी वर्षाव करणारे झाड' असे करून टाकले.

बहाव्याचे कुळ - Caesalpinaceae  आणि

शास्त्रीय नाव - कॅशिया फिस्टुला (Cassia fistula L) आहे. बहाव्याच्या शेंगा गोलाकार नळी सारख्या फुटभर लांबीच्या असतात. पोकळ नळीला फिस्टुला म्हणतात त्यामुळे हा झाला कॅशिया फिस्टुला....पिवळा बहावा तसा सर्वांच्या परिचयाचा आहे. पण त्याचे पिवळयाप्रमाणेच गुलाबी बहावा(Cassia Javania), सफेद बहावा(Cassia Nodosa) असे इतर रंगाचे थोडेसे दुर्मिळ आणि अपरिचित प्रकार सुद्धा आहेत.बहाव्याच्या शेंगा हे अस्वलाचे सर्वात आवडते खाद्य आहे.माकडे , पोपट,कोल्हे हे सुद्धा या शेंगा आवडीने खातात.पण अस्वल आपले पोट साफ करण्यासाठी हमखास खातात.  त्यामुळे बहुतेक यांचा बीजप्रसार अस्वलामुळेच होतो असा समज ब-याच जणांचा होता आणि तो ब-यापैकी खराही आहे , कारण बहाव्याच्या बिया रुजणे किंवा रुजविणे तेवढे सोपे नाही. अस्वलाच्या पोटातील पाचकरसांमुळे बी चे कठीण कवच रुजण्यालायक बनते.अन्यथा नुसतीच बी रुजत घातली तर ती रुजणे अशक्य असते.

बहाव्याची बी रुजवायची असेल तर पॉलिश पेपवर घासून वरचे टणक थोडेसे आवरण काढून टाकावे किंवा नेलकटरने थोडे वरून कट करावे . कोमट पाण्यात हे बी दोन दिवस भिजत ठेवावे.मग गोणपाटात गुंडाळून ते पाण्यात भिजवून ठेवावे. बी रुजण्याची शक्यता वाढते. बहाव्याची शेंग औषधी गुणधर्म असलेली आहे.शेंगेमध्ये असलेला पिकलेल्या चिंचेसारखा गर उत्तम सारक म्हणजेच पोट साफ करणारा आहे. जर जास्त काविळ झाली असेल,जास्त पिवळेपणा असेल तर गाईचे तूप दोन चमचे दोन-तीन दिवस देऊन नंतर तिसऱ्या दिवशी शेंगेतील साधारणतः 20 ग्रॅम गर  पाण्यात मिसळून प्यायल्यास साधे जुलाब होऊन पित्त बाहेर पडते व रुग्णाला आराम पडतो. तंबाखूला स्वाद आणण्यासाठीही गराचा वापर करतात.कातडे कमावण्यासाठी बहाव्याची साल उपयोगात आणली जाते. बहाव्याच्या झाडाचे लाकूड मजबूत असल्याने इमारती लाकूड म्हणून घरबांधणीत वापरतात.

असा हा मनाला भुरळ घालणारा सुवर्ण वृक्ष तुम्हाला ही आवडत असेलच नाही का ???

 

प्रविण गि. म्हात्रे

पिरकोन,उरण,रायगड

मो. 8097876540